Kalkulator kosztów ogrzewania to praktyczne narzędzie dla każdego. Dzięki niemu możesz szybko i łatwo obliczyć koszty ogrzewania swojego domu oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej dla całej rodziny w zależności od tego, jakie urządzenie grzewcze zastosujesz. Wystarczy tylko wpisać powierzchnię domu, liczbę zamieszkujących go osób oraz wybrać standard energetyczny, jaki ma Twój dom. W wyborze standardu energetycznego pomogą informacje, które znajdują się w zamieszczonej poniżej legendzie.

Zapraszamy do korzystania!

W tym miejscu publikujemy aktualne koszty ogrzewania typowych budynków mieszkalnych.

Strona aktualizowana jest co kwartał (ostatnia aktualizacja 7 listopada 2024 r.).

Pobierz kalkulator POBE (jako plik .xls): TUTAJ

Link do uproszczonego kalkulatora POBE przez Polski Alarm Smogowy: TUTAJ

Rys. 1. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Istniejące budynki – standard budynku bez izolacji, typu „wampir energetyczny”

Rys. 2. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Istniejące budynki – standard budynku po kompleksowej termomodernizacji z programu „Czyste Powietrze”

Rys. 3. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Nowe budynki – standard WT 2021

Rys. 4. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Nowe budynki – standard budynku z programu „Moje Ciepło”.

Rachunki grozy? – To cena za ogrzewanie „wampira energetycznego”

Kalkulator kosztów ogrzewania POBE na IV kwartał 2024

• Porozumienie Branżowe na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE) opracowało kolejną kwartalną analizę kosztów zaopatrzenia w ciepło domów jednorodzinnych w Polsce, aktualizując tzw. kalkulator kosztów ogrzewania. Uwzględniono ceny energii i paliw obowiązujące w IV kwartale 2024 r.
• Tym razem pod lupę wzięliśmy także „wampiry energetyczne”, czyli domy, którym brakuje izolacji i pochłaniają ogromne ilości energii. To właśnie w nich najczęściej będą pojawiać się rachunki grozy, tak nagłaśniane ostatnio w mediach, przy czym wybór urządzenia grzewczego ma tu drugorzędne znaczenie.
• I jeszcze jeden ważny wniosek − gdy państwo ogranicza ingerencję w obniżanie cen tradycyjnych nośników energii, znacząco zyskuje technologia pomp ciepła. Obecnie, pomimo wciąż relatywnie wysokich cen energii elektrycznej, jest to w większości przypadków najtańsze w eksploatacji źródło ciepła. A zarazem najbardziej obiecujące w perspektywie przyszłych kosztów eksploatacji.

Co wpływa na wysokość rachunków za ogrzewanie?

Na potrzeby analizy, w kalkulatorze POBE każdorazowo zestawiane są koszty ogrzewania typowego domu jednorodzinnego o powierzchni (ogrzewanej) 150 m² oraz przygotowania w nim ciepłej wody użytkowej (c.w.u. dla 4 osób), przy wykorzystaniu różnego typu urządzeń grzewczych. Uwzględniamy przy tym aktualne ceny paliw i energii elektrycznej oraz sprawność lub efektywność energetyczną tych urządzeń. Bierzemy też pod uwagę różne sposoby rozprowadzenia ciepła: współpracę z tradycyjną instalacją grzejnikową (temp. projektowa na zasilaniu 55^oC) lub z płaszczyznowym ogrzewaniem podłogowym (temp. projektowa na zasilaniu 35^oC). W bieżącej analizie założyliśmy, że w nowych budynkach, przy instalacji pomp ciepła oraz kondensacyjnych kotłów gazowych, ogrzewanie płaszczyznowe stało się już standardem. Uwzględniliśmy również wykorzystanie w takich budynkach instalacji fotowoltaicznej, która współpracując z pompą ciepła, dodatkowo zwiększa efektywność energetyczną domu i umożliwia dalsze ograniczenie kosztów eksploatacji.

Kolejnym, niezwykle ważnym kryterium oceny kosztów jest standard energetyczny budynku, określany przez poziom zużycia energii użytkowej (EU). Istotnie wpływa on na koszty energii niezbędnej
do zapewnienia komfortu termicznego w pomieszczeniach, a te zazwyczaj w ogólnym rachunku znacząco dominują nad kosztami przygotowania c.w.u. Dysproporcja ta zmniejsza się w miarę poprawy standardu energetycznego domu, właśnie dzięki redukcji kosztów na cele ogrzewania budynku.

W naszej analizie tym razem wzięliśmy pod uwagę aż cztery różne standardy energetyczne:
dwa charakterystyczne dla starszych domów i dwa dla nowych. Zwracają uwagę ogromne różnice
w zapotrzebowaniu na energię użytkową do ogrzewania (EU):

▪ 200 kWh/(m^{2 ·} rok) – zapotrzebowanie w starszym budynku bez żadnego ocieplenia lub z bardzo słabą izolacją, który ma cechy „wampira energetycznego”;

▪ 80 kWh/(m^{2 ·} rok) – zapotrzebowanie w starszym budynku, który został poddany głębokiej termomodernizacji (np. w ramach programu „Czyste Powietrze”) do standardu energetycznego określonego w Warunkach Technicznych obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. (WT 2017),
lub zapotrzebowanie w budynku wzniesionym zgodnie z tym standardem;

▪ 55 kWh/(m^{2 ·} rok) – zapotrzebowanie w nowym budynku, który spełnia standardy minimalne Warunków Technicznych obowiązujących od 1 stycznia 2021 r. (WT 2021);

▪ 40 kWh/(m^{2 ·} rok) – zapotrzebowanie w nowym budynku, który ma lepsze parametry izolacyjności
niż te określone w WT 2021, spełniając standardy programu „Moje Ciepło” obowiązujące od 1 stycznia 2023 r.

Według danych przedstawionych w publikacji z serii „Rozpakowujemy REPowerEU”, wydanej przez Instytut Reform we współpracy z PORT PC w 2023 r., wśród budynków mieszkalnych w Polsce, których jest około 7 mln, wciąż mamy około 1 mln „wampirów energetycznych”. Wiele z nich powstało wcześniej niż w latach 80. ubiegłego wieku, w czasie gdy nie dbano o żadne standardy energetyczne. Odpowiadają one za konsumpcję aż jednej trzeciej całkowitej ilości energii zużywanej w budynkach mieszkalnych. Z publikacji wynika też, że zapotrzebowanie na poziomie EU = 200 kWh/(m^{2 ·} rok), przyjęte w naszej analizie, jest typowe dla bardzo wielu polskich budynków, ale może być ono również znacząco wyższe. W każdym razie w opinii sygnatariuszy POBE, a także przedstawicieli branży grzewczej, kwestie te powinny być jak najszybciej kompleksowo uwzględnione w programie „Czyste Powietrze” przez odpowiednie przemodelowanie warunków dofinansowań.

Każdy, kto stara się o dofinansowanie do wymiany źródła ciepła w „Czystym Powietrzu”, niezależnie od rodzaju urządzenia grzewczego, powinien być zobowiązany do uprzedniego wykonania audytu energetycznego swojego domu oraz ewentualnej poprawy standardu energetycznego
do określonego poziomu. To najlepszy sposób, by beneficjenci dostrzegli wyraźne korzyści
z modernizacji i zyskali trwałą ochronę przed wzrostem kosztów ogrzewania.

Termomodernizacja – pierwszy krok do redukcji kosztów

Jak wiele można zyskać dzięki istotnej poprawie izolacyjności budynku, np. przy okazji wymiany urządzenia grzewczego? – Porównajmy roczne koszty zaopatrzenia w ciepło wspomnianego „wampira energetycznego” (EU = 200 kWh/(m^{2 ·} rok))oraz innego starszego budynku, który wcześniej też mógł być takim „wampirem”, ale został poddany gruntownej termomodernizacji do standardu WT 2017
(EU = 80 kWh/(m^{2 ·} rok)). Z analizy POBE wynika, że różnice są kolosalne. Szczegółowe zestawienie kosztów ilustruje rys. 1 i rys. 2, a dla przykładowych źródeł ciepła wyglądają one następująco:

• kondensacyjny kocioł na gaz ziemny, z grzejnikami – ok. 14 800 zł w „wampirze” oraz 7200 zł
  w budynku poddanym termomodernizacji;
• kocioł na pellet, z grzejnikami – ok. 12 000 zł w „wampirze” oraz 5500 zł w budynku poddanym termomodernizacji;
• kocioł na kawałki drewna, z grzejnikami – 10 000 zł lub ok. 13 000 zł (zależnie od sprawności kotła) w „wampirze” oraz ok. 4500 zł lub ok. 6000 zł w budynku poddanym termomodernizacji;
• pompa ciepła powietrze-woda, z grzejnikami – ok. 10 900 zł w „wampirze” oraz ok. 5100 zł
  w budynku poddanym termomodernizacji;
• gruntowa pompa ciepła, z grzejnikami – ok. 9100 zł w „wampirze” oraz ok. 4300 zł w budynku poddanym termomodernizacji.

Jak widać, dzięki termomodernizacji można nawet o ponad połowę zredukować koszty eksploatacji każdego urządzenia grzewczego. Ponadto, bardzo wysoka cena za ogrzewanie „wampirów energetycznych” dotyczy każdego urządzenia grzewczego, przy czym właściwie dobrana
i zainstalowana pompa ciepła również może skutecznie ogrzewać taki budynek, taniej niż większość innych urządzeń grzewczych. Potwierdzają to nie tylko nasze analizy, ale też wieloletnie programy badawcze, które monitorują parametry i koszty pracy pomp ciepła w starszych budynkach, w tym słabo zaizolowanych. Jeden z takich programów jest realizowany przez Instytut Fraunhofera w Niemczech,
a jego wyniki omawia w swoich blogach dr inż. Marek Miara, członek zarządu Europejskiego Stowarzyszenia Pomp Ciepła i członek PORT PC, bezpośrednio zaangażowany w ten projekt (https://www.pompujcieplozglowa.pl/).

Zestawianie technologii pomp ciepła z „rachunkami grozy”, z czym można się spotkać w przestrzeni publicznej, jest więc nie tylko nadużyciem, ale też odwracaniem uwagi od istoty sprawy. W źle zaizolowanych budynkach na takie rachunki mogą nas narazić, znacznie bardziej niż pompy ciepła, wszelkiego typu kotły, zwłaszcza te o niskiej sprawności. Kluczem do niskich rachunków
jest odpowiednia termomodernizacja.

Czym najtaniej ogrzejemy dom?

Zmiany regulacji w zakresie cen energii elektrycznej i gazu ziemnego dla odbiorców domowych, wprowadzone 1 lipca br., ewidentnie służą technologii pomp ciepła. Dla użytkowników tych urządzeń oznaczają one, że ich rachunki za ogrzewanie są przeciętnie o 20% niższe niż poprzednio. Natomiast ogrzewanie gazem ziemnym zdrożało o około 21%. Zmiany cen innych nośników energii nie są znaczące.

Przykładowe roczne koszty ogrzewania nowego domu, który zrealizowano w standardzie energetycznym WT 2021 oraz w wyższym standardzie programu „Moje Ciepło”, w IV kwartale 2024 r. wyglądają następująco (na podstawie rys. 3 i 4):

• kondensacyjny kocioł na gaz ziemny, z ogrzewaniem podłogowym – ok. 5400 zł w budynku
  w standardzie WT 2021 oraz ok. 4200 zł w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”;
• kocioł na pellet, z grzejnikami – ok. 4100 zł w budynku w standardzie WT 2021 oraz ok. 3300 zł
  w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”;
• kocioł na kawałki drewna, z grzejnikami – ok. 3400 zł w budynku w standardzie WT 2021 oraz
  ok. 2800 zł w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”;
• pompa ciepła powietrze-woda, z ogrzewaniem podłogowym – ok. 3100 zł w budynku
  w standardzie WT 2021 oraz ok. 2600 zł w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”;
• gruntowa pompa ciepła, z ogrzewaniem podłogowym – ok. 2700 zł w budynku w standardzie
  WT 2021 oraz ok. 2200 zł w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”.

Jak widać, w nowych budynkach pompa ciepła w połączeniu z ogrzewaniem płaszczyznowym (podłogowym lub ściennym) jest zdecydowanie najtańszym rozwiązaniem. Jej pracę może dodatkowo wspomagać instalacja fotowoltaiczna. Wystarczy, że instalacja ta będzie miała moc 3 kWp, by jeszcze obniżyć roczne koszty eksploatacji pompy ciepła:

• przy pompie ciepła powietrze-woda − do ok. 2300 zł w budynku w standardzie WT 2021 oraz
  do 1800 zł w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”;
• przy gruntowej pompie ciepła − do ok. 1900 zł w budynku w standardzie WT 2021 oraz
  do ok. 1400 zł w budynku zgodnym ze standardem „Moje Ciepło”.

Instalacja fotowoltaiczna pozwoli także zredukować ogólny rachunek za zużycie energii elektrycznej
w budynku, głównie dzięki istotnej autokonsumpcji wyprodukowanej przez nią energii. Praca tej instalacji świetnie współgra np. z chłodzeniem budynku w sezonie letnim (funkcja ta może być realizowana przez pompy ciepła z ogrzewaniem podłogowym).

O fotowoltaice warto pomyśleć również w kontekście nowych przepisów. Zgodnie ze znowelizowaną w 2024 r. dyrektywą EPDB, wymóg montażu instalacji fotowoltaicznej na wszystkich nowych domach mieszkalnych ma być wprowadzony najpóźniej do 31 grudnia 2029 r. Dzięki zastosowaniu pompy ciepła i fotowoltaiki w budynku zrealizowanym w standardzie programu „Moje Ciepło”, można osiągnąć docelowy standard energetyczny ZEB – budynku bezemisyjnego z klasą energetyczną A,
co niewątpliwie zwiększy wartość rynkową nieruchomości.

Perspektywa dla kosztów ogrzewania

Kalkulator POBE uwzględnia aktualne ceny energii elektrycznej i paliw. Wiele osób zastanawia się jednak, jakie są perspektywy w zakresie kosztów ogrzewania. Przede wszystkim, pomimo alarmistycznych nagłówków w mediach dotyczących możliwego wzrostu cen energii elektrycznej,
w przyszłym roku możemy się raczej spodziewać utrzymania korzystnych relacji cenowych dla pomp ciepła, a nawet ewentualnego spadku kosztów. Jak zapowiedziała kilka dni temu Minister Klimatu
i Środowiska, na przedłużenie mrożenia cen energii elektrycznej są zabezpieczone środki budżetowe. Jednocześnie zaznaczyła, że ich dalsze mrożenie może nie być konieczne, ponieważ są przesłanki
do obniżania cen rynkowych energii elektrycznej w Polsce, a niektórzy dostawcy już teraz oferują stawki korzystniejsze niż ceny mrożone. To m.in. efekt rosnącego udziału odnawialnych źródeł
w krajowej produkcji energii (obecnie jest to przeciętnie ok. 30%). Zdaniem ekspertów, którzy pracowali nad najnowszym raportemEuropejskiego Centrum Czystego Powietrza (ECAC)− „Pompy ciepła przyjazne dla odbiorców i dla systemu elektroenergetycznego”, pod uwagę powinny być wzięte również takie rozwiązania jak obniżenie VAT na energię elektryczną zużywaną przez pompy ciepła
czy powszechne wprowadzenie taryfy trójstrefowej na wzór taryfy G13, która oferuje odbiorcom zróżnicowanie stawek oraz najwięcej godzin relatywnie taniej energii.

Jak pokazuje kalkulator POBE, przystępne koszty ogrzewania zapewniają również kotły na biomasę,
w tym na pellet. W tym przypadku warto się liczyć z dwiema zmianami. Po pierwsze, z możliwym zaostrzeniem przepisów w zakresie spalania biomasy, odnoszącym się np. do norm jakości powietrza oraz malejącej zdolności lasów do pochłaniania emisji dwutlenku węgla ze spalania biomasy (LULUCF). Po drugie, z uwagi na duży wzrost popytu na pellet oraz ograniczenia w zakresie jego importu i podaży, z prawdopodobnym wzrostem cen pelletu w najbliższych latach, a zatem i z perspektywą wzrostu kosztów tego typu ogrzewania.

Nie unikniemy także podwyżki cen paliw kopalnych, takich jak węgiel czy gaz, przez długi czas mocno dotowanych przez państwo. Od 2027 r. Komisja Europejska planuje obciążać paliwa kopalne zużywane do celów grzewczych w budynkach podatkiem od emisji (ETS2). Może to spowodować wzrost ich cen na poziomie od kilkunastu do nawet kilkudziesięciu procent. Co prawda, jak zadeklarowała Minister Klimatu i Środowiska, Polska będzie zabiegać o wydłużenie tego terminu, jednak – nawet jeśli zyskamy dodatkowy czas na termomodernizację domów, by chronić się przed wzrostem kosztów – użytkowanie kotłów na paliwa kopalne będzie coraz mniej dostępne finansowo.

Dane dotyczące cen nośników energii

Dane dotyczące cen wykorzystane przy aktualizacji kalkulatora kosztów ogrzewania POBE pochodzą
z raportu Polskiego Alarmu Smogowego (PAS) z października 2024 r., przygotowanego przez Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM. Badanie cen paliw stałych zostało przeprowadzone
w październiku 2024 r., z wykorzystaniem techniki typu „mystery calling” – osoby dzwoniące
do składów opału podawały się za klientów planujących zakup.

Raport PAS wskazuje, że w okresie od lipca do października 2024 r. nastąpił niewielki wzrost cen paliw stałych, z wyjątkiem drewna opałowego. Ceny węgla typu orzech oraz ekogroszku wzrosły o 6%, a cena pelletu o 1%. Cena drewna opałowego spadła o 6%. Warto zaznaczyć, że na kształtowanie się cen węgla w najbliższym czasie może mieć znaczący wpływ właśnie ogłoszone przywrócenie norm jakości węgla dla gospodarstw domowych.

Ceny energii elektrycznej i gazu przyjęte do analizy kosztów ogrzewania budynków POBE zostały uśrednione. W przypadku energii elektrycznej uwzględniono popularną dwustrefową i weekendową taryfę energetyczną G12w. W analizie nie wzięto pod uwagę kosztów obsługi urządzeń grzewczych − mają one znaczenie zwłaszcza przy eksploatacji kotłów na paliwo stałe.

Raport Polskiego Alarmu Smogowego dotyczący cen paliw stałych jest dostępny na stronie PAS: https://krakowskialarmsmogowy.pl/wp-content/uploads/2024/11/Raport-%E2%80%93-Ceny-paliw-stalych-%E2%80%93-pazdziernik-2024.pdf

Arkusz kalkulacyjny, umożliwiający wprowadzenie indywidualnych danych do obliczenia kosztów ogrzewania, jest dostępny na stronie POBE: http://pobe.pl/kalkulator-pobe-koszty-ogrzewania-w-typowych-budynkach/

Rys. 1. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Istniejące budynki – standard budynku bez izolacji, typu „wampir energetyczny”

Rys. 2. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Istniejące budynki – standard budynku po kompleksowej termomodernizacji z programu „Czyste Powietrze”

Rys. 3. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Nowe budynki – standard WT 2021

Rys. 4. Koszty ogrzewania typowych budynków jednorodzinnych – IV kwartał 2024. Nowe budynki – standard budynku z programu „Moje Ciepło”.

13 sierpnia 2024 odbyło się webinarium POBE pt.: Koszty ogrzewania w III kwartale 2024 r. oraz aktualne całkowite koszty roczne według VDI 2067 w typowych budynkach jednorodzinnych.

Harmonogram:

10:00-10:20 Koszty ogrzewania w III kwartale 2024 r. w typowych budynkach jednorodzinnych

10:20-10:40 Aktualne całkowite koszty roczne według VDI 2067 w typowych budynkach jednorodzinnych

10:40:11:00 Pytania i odpowiedzi

Materiały:

Link do pobrania prezentacji oraz materiałów: https://app.box.com/s/1vpcb6gls3az2kwfn3at3sb9il8zeblx

Zapis wideo:

Prelegent:

Paweł Lachman – koordynator POBE

Od stycznia 2011 r. pełni funkcję Prezesa Zarządu Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORT PC), stowarzyszenia reprezentującego branżę pomp ciepła w Polsce. Od 2020 r. jest też koordynatorem Porozumienia Branżowego na Rzecz Efektywności Energetycznej POBE, w ramach którego działa obecnie 13 organizacji zaangażowanych w kwestie efektywności energetycznej w budownictwie.
Ma ponad 25-letnie doświadczenie w prowadzeniu szkoleń dla instalatorów i projektantów z branży OZE i techniki grzewczej (pompy ciepła, układy hybrydowe pomp ciepła, termiczne kolektory słoneczne, wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła, systemy hydrauliczne c.o. ogrzewania i ciepłej wody użytkowej). W latach 2011-2012 prowadził kursy certyfikowanego Instalatora OZE w zakresie pomp ciepła „Instal+RES” (Politechnika Krakowska). Od 2014 r. prowadzi kursy dla instalatorów w ramach europejskiego systemu szkoleń i certyfikacji „Eucert” (EHPA i PORT PC). Koordynator i członek zespołu autorskiego branżowych wytycznych PORT PC w zakresie pomp ciepła (cz. 1-8). Jest autorem ponad 60 artykułów branżowych poświęconych OZE i technice grzewczej.
Absolwent Politechniki Krakowskiej, kierunek inżynieria środowiska.

Jest już dostępna najnowsza aktualizacja kalkulatora POBE, która pozwala porównać koszty ogrzewania budynków jednorodzinnych i przygotowania w nich ciepłej wody użytkowej w III kwartale 2023 r. Kalkulator uwzględnia powszechnie stosowane źródła ciepła i systemy grzewcze oraz zróżnicowany standard energetyczny budynków. Podstawą dokonywanej co kwartał aktualizacji są zmieniające się ceny paliw i energii dla gospodarstw domowych.

Jak pokazuje kalkulator POBE, na niedawnej zmianie cen energii elektrycznej i gazu ziemnego dla gospodarstw domowych (wprowadzonej od 1 lipca br.) zdecydowanie skorzystały pompy ciepła. Wyraźnie wzrosła konkurencyjność tej technologii – szczególnie względem kotłów na gaz ziemny, ale także w odniesieniu do kotłów na paliwa stałe, pomimo że ceny węgla, drewna czy granulatu drzewnego (pelletu) pozostają relatywnie niskie.

Różnice w kosztach ogrzewania domu pompą ciepła i gazowym kotłem kondensacyjnym sięgają od 30% w istniejących budynkach do nawet ponad 50% w nowych domach jednorodzinnych.Dodatkowo, przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej koszty eksploatacji pompy ciepła można zredukować o dalsze 30-50%, zależnie od mocy instalacji PV, zapotrzebowania budynku na energię cieplną oraz charakterystyki układu z pompą ciepła. Pompa ciepła w nowych, dobrze zaizolowanych domach, a także tych poddanych termomodernizacji to obecnie najtańszy z analizowanych sposobów zaopatrzenia budynku w ciepło. Ponadto to jedyne urządzenie grzewcze, które oprócz funkcji ogrzewania może realizować również funkcję chłodzenia pomieszczeń.

Lepszy standard energetyczny budynku – niższe koszty eksploatacji

Szukając najbardziej korzystnych finansowo rozwiązań grzewczych, trzeba pamiętać, że aktualne ceny paliw i energii elektrycznej to tylko jeden z podstawowych czynników mających wpływ na koszty ogrzewania domu. Kolejnym, niezwykle ważnym, jest standard energetyczny budynku, czyli jego zapotrzebowanie na energię do ogrzewania.

Im lepiej jest zaizolowany dom i mniejsze są w nim straty ciepła, tym mniej energii będzie on potrzebował do zapewnienia w pomieszczeniach odpowiedniej temperatury, niższe będą więc koszty eksploatacji każdego źródła ciepła.

Różnice w kosztach wyraźnie widać w prezentowanych dalej zestawieniach kalkulatora POBE, choć pokazujemy jedynie przykłady dla domu jednorodzinnego o dobrym i bardzo dobrym standardzie energetycznym (WT 2017, WT 2021 i EU 40). Natomiast różnice w zużyciu energii użytkowej na potrzeby centralnego ogrzewania zależnie od standardu energetycznego polskich domów jednorodzinnych ilustruje wykres 1. Warto zwrócić uwagę, że domy z nieodpowiednią izolacją charakteryzują się ponad trzykrotnie większym jej zużyciem niż nowe, zrealizowane w ostatnich latach zgodnie ze standardem Warunków Technicznych 2021.

Niestety w Polsce wiele istniejących budynków ma bardzo niski standard energetyczny. Dlatego ważne jest, aby wymianę źródła ciepła na bardziej nowoczesne i efektywne łączyć w nich z poprawą izolacyjności termicznej budynku. Dopiero takie działanie skutecznie ochroni właścicieli przed wysokimi kosztami ogrzewania i będzie antidotum na postępujący wzrost cen paliw. W ocenie potrzeb budynku może pomóc wykonanie audytu energetycznego, który obecnie jest dofinansowywany w 100% w programie „Czyste Powietrze” – podkreśla Paweł Lachman, koordynator POBE.

Rys. 1. Różnice w zużyciu energii użytkowej na ogrzewanie budynków, liczone w [kWh/rok], zależnie od ich standardu energetycznego. Założono, że powierzchnia ogrzewana wynosi 150 m². Standard WT określa minimalne wymagania rozporządzenia o warunkach technicznych, jakim muszą odpowiadać budynki − w kolejnych latach były one zaostrzane. Obecnie dla nowych budynków obowiązuje standard WT 2021. Standard EU 40 mają budynki energooszczędne, EU 25 niskoenergetyczne, a EU 15 pasywne, przy czym oznaczenie liczbowe określa wielkość zapotrzebowania na energię użytkową w budynku odpowiednio na poziomie: 40, 25 i 15 kWh/m² rocznie

Koszty ogrzewania w III kwartale 2024 r.

Przyjrzyjmy się konkretnym przykładom, jak kształtują się koszty ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej w III kwartale 2024 r. zależnie od zastosowanego rozwiązania grzewczego oraz standardu energetycznego budynku (rys. 2, 3, 4). Do analizy wybraliśmy 150-metrowy dom jednorodzinny zamieszkały przez 4 osoby. Generalnie, jak wynika z wyliczeń kalkulatora POBE, najniższe rachunki za ogrzewanie domu (w ujęciu rocznym) będą płacić właściciele gruntowych pomp ciepła z instalacjami ogrzewania podłogowego. Najwyższe, tradycyjnie − posiadacze kotłów elektrycznych oraz kotłów na olej opałowy. Wyraźnie wzrosły koszty ogrzewania domu gazem ziemnym.

I tak, w przyzwoicie docieplonym domu zgodnie ze standardem WT 2017 roczne koszty eksploatacji najczęściej stosowanych urządzeń grzewczych przykładowo wyniosą:▪ dla gruntowych pomp ciepła − ok. 3,3 tys. zł (ogrzewanie podłogowe) oraz ok. 4,1 tys. zł (grzejniki), a przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kWp koszty spadną odpowiednio do 1,7 i 2,5 tys. zł;
▪ dla pomp ciepła typu powietrze-woda − ok. 3,8 tys. zł(ogrzewanie podłogowe) oraz ok. 4,9 tys. zł (grzejniki), a po dodaniu instalacji fotowoltaicznej o mocy 5 kWp koszty spadną do 2,3 i 3,3 tys. zł;
▪ dla kotłów na paliwa stałe − ok. 5,3 tys. zł przy zastosowaniu kotła na granulat drzewny (pellet) oraz od 4,1 do 5,4 tys. zł przy kotłach węglowych;
▪ dla kondensacyjnych kotłów na gaz ziemny – od 6,7 do 6,9 tys. zł.

Właściciele nowych domów zrealizowanych w lepszym standardzie energetycznym, zgodnym z WT 2021, mogą liczyć na niższe rachunki. Roczne koszty wyniosą odpowiednio:
▪ dla gruntowych pomp ciepła – ok. 2,5 tys. zł (ogrzewanie podłogowe) oraz 3,1 tys. zł (grzejniki), a przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej o mocy 3 kWp koszty spadną do ok. 1,6 i 2,2 tys. zł;
▪ dla pomp ciepła typu powietrze-woda – ok. 2,9 tys. zł(ogrzewanie podłogowe) oraz ok. 3,7 tys. zł (grzejniki), a z fotowoltaiką koszty spadną do ok. 2 i 2,7 tys. zł;
▪ dla kotłów na paliwa stałe – ok. 4 tys. zł przy zastosowaniu kotła na pellet oraz 3-4 tys. zł przy kotłach węglowych;
▪ dla kondensacyjnych kotłów na gaz ziemny – od 5,2 do 5,3 tys. zł.

Rys. 2. Przykładowy roczny koszt ogrzewania istniejącego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², poddanego termomodernizacji do standardu WT 2017 (EU 80 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii i paliw w III kw. 2024 r.

Rys. 3. Przykładowy roczny koszt ogrzewania nowego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², zrealizowanego w standardzie aktualnych warunków technicznych WT 2021 (EU = 55 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii w III kw. 2024 r.

Rys. 4. Przykładowy roczny koszt ogrzewania nowego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², zrealizowanego w standardzie programu „Moje Ciepło” (EU = 40 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii w III kwartale 2024 r.

Jak widać, standard energetyczny budynku ma istotne przełożenie na koszty ogrzewania w przypadku wszystkich źródeł ciepła, przy czym w nowych i dobrze zaizolowanych budynkach najbardziej opłacalnym rozwiązaniem jest pompa ciepła w każdej konfiguracji, zwłaszcza przy zastosowaniu instalacji fotowoltaicznej. Natomiast w budynkach o zwiększonym zapotrzebowaniu na energię cieplną często dopiero odpowiednia termomodernizacja daje możliwość pełnego wykorzystania atutów nowoczesnych technologii grzewczych, takich jak pompy ciepła. Ich efektywność przy ogrzewaniu pomieszczeń jest bowiem mocno uzależniona od temperatury systemu grzewczego. Istotnie wzrasta, gdy system centralnego ogrzewania może zapewnić komfort termiczny w budynku pracując w niższych zakresach temperatury (np. maksymalnie 55/45^oC). Bardzo ważną kwestią – szczególnie w budynkach starszych, poddawanych modernizacji − jest również staranne zaprojektowanie układu z pompą ciepła oraz prawidłowy dobór i montaż urządzenia.

Koszt przygotowania ciepłej wody użytkowej

Każdorazowo jest on uwzględniany w kalkulatorze POBE. To znacząca pozycja w określaniu zapotrzebowania budynku na ciepło, pomimo że zużycie energii na ten cel jest kilkukrotnie mniejsze niż na ogrzewanie pomieszczeń − ilustruje to rys. 5. W obliczeniach zwykle przyjmuje się, że typowe dzienne zużycie ciepłej wody o temperaturze około 55°C wynosi 40-50 l na osobę. Oznacza to, że do pokrycia rocznego zapotrzebowania na ciepłą wodę dla 4-osobowej rodziny przeciętnie potrzeba od 3 do 4 tys. kWh energii w formie ciepła – niezależnie od powierzchni czy standardu energetycznego budynku. Przy typowej dla pomp ciepła efektywności sezonowej (SCOP) w trakcie przygotowania c.w.u. wynoszącej około 3, urządzenie to będzie zużywać 1000-1330 kWh energii elektrycznej rocznie na przygotowanie ciepłej wody dla 4-osobowej rodziny.

Koszty energii elektrycznej zużywanej przez pompę ciepła na przygotowanie ciepłej wody można jednak zminimalizować − np. w stosunku do zaprezentowanych na rys. 5.

Gdy korzysta się z energetycznej taryfy dwustrefowej, ewentualnie taryfy dynamicznej, ładowanie zasobnika na ciepłą wodę użytkową (podobnie jak bufora ciepła), najlepiej jest dostosować do czasu, w którym obowiązują znacznie niższe stawki za energię elektryczną. Z kolei w budynkach wyposażonych w instalację fotowoltaiczną ładowanie zasobnika powinno się skorelować z produkcją własnej, darmowej energii.

Rys. 5. Przykładowy koszt zaopatrzenia budynku w ciepło przy wykorzystaniu różnych urządzeń grzewczych – uwzględniono udział wydatków na przygotowanie ciepłej wody użytkowej oraz na ogrzewanie budynku

Dane dotyczące cen nośników energii

Dane dotyczące cen paliw stałych wykorzystane przy aktualizacji kalkulatora kosztów ogrzewania POBE pochodzą z raportu Polskiego Alarmu Smogowego (PAS) z 18 lipca 2024 r., przygotowanego przez Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM. Ceny paliw stałych zostały ustalone w badaniu typu „mystery calling” zrealizowanym w składach opału. Kontroli poddano po dwa składy z każdego województwa, zlokalizowane w różnych miejscowościach – w całej Polsce 32 składy opału.

W raporcie PAS analizowano m.in. ceny granulatu węglowego, tzw. ekogroszku, zaznaczając, że z uwagi na politykę cenową Polskiej Grupy Górniczej, oferta jest obecnie bardzo korzystna. O różnicach cen dla poszczególnych odbiorców w Polsce decydują koszty transportu do punktów sprzedażowych Kwalifikowanych Dostawców Węgla, które różnią się zależnie od odległości.

W przypadku pelletu u danego dystrybutora brano pod uwagę najtańsze w jego ofercie certyfikowane paliwo w klasie A1. W analizie uwzględniono wyłącznie pellet oferowany z gratisowym transportem do 10 km.

Najtrudniejsza do oszacowania była dynamika zmian cen drewna opałowego, ponieważ wykazuje ono znaczną rozpiętość cenową, a jego dostępność i jakość istotnie uzależnione są od sezonu. Analizowano ceny suchego buka lub dębu.

Jeśli chodzi o ceny energii elektrycznej i gazu ziemnego, to w zaprezentowanych zestawieniach kalkulatora POBE pod uwagę wzięte są nowe taryfy za energię elektryczną – na przykładzie uśrednionych cen w taryfie weekendowej, dwuprzedziałowej G12w, oraz nowe taryfy gazowe na II połowę 2024 r. zatwierdzone przez prezesa URE. W przypadku energii elektrycznej nie uwzględniono kosztów stałych, niezależnych od zużycia energii elektrycznej, ponieważ instalacja elektryczna jest standardem w każdym budynku, a więc i tak trzeba je ponosić.

Warto zaznaczyć, że na naszym rynku występują obecnie wyraźne rozbieżności cen zarówno w odniesieniu do energii elektrycznej, jak i paliw stałych (tabela 1). W obliczeniach przyjęto ceny uśrednione (tzw. średnia obcięta).

Tabela 1. Przykładowe różnice cen energii elektrycznej i paliw stałych zależnie od dostawcy/punktu sprzedaży (ceny brutto)

Link do kalkulatora POBE: https://pobe.pl/kalkulator-pobe-koszty-ogrzewania-w-typowych-budynkach/

22 kwietnia br. sygnatariusze Porozumienia Branżowego na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE), reprezentujący 13 organizacji z polskiego sektora budowlanego, wystosowali do polskich władz list otwarty w sprawie programu „Czyste Powietrze”. To wyraz narastających obaw przedstawicieli branży o przyszłość i efektywność tego programu, a tym samym skuteczną kontynuację działań wspierających termomodernizację budynków jednorodzinnych w Polsce. Niepokój budzi zwłaszcza istotne ograniczenie środków finansowych na ten cel oraz brak kompleksowej strategii finansowania i realizacji programu „Czyste Powietrze” do 2029 r.
Według szacunków POBE, środki finansowe na program mogą się skończyć w niespełna rok.

Program „Czyste Powietrze” został zainicjowany w 2018 r. z budżetem 103 mld zł i perspektywą kontynuacji do 2029 r. Po 6 latach od jego uruchomienia warto dostrzec, że mimo istotnych ograniczeń w finansowaniu, zaczyna przynosić wymierne rezultaty w termomodernizacji budynków jednorodzinnych. Zgodnie z założeniami, przyczynia się do znaczącej poprawy jakości powietrza w Polsce, ograniczając emisję zanieczyszczeń z budynków. Cieszy się też dużym uznaniem beneficjentów, co m.in. potwierdza rosnąca liczba wniosków o dofinansowanie czy też wyniki rankingu gmin „Czystego Powietrza”, przedstawione niedawno przez Polski Alarm Smogowy.

Daje to mocne podstawy nie tylko do kontynuacji, ale wręcz do wzmocnienia programu „Czyste Powietrze”, tym bardziej że w obszarze termomodernizacji domów jednorodzinnych w Polsce do zrobienia wciąż pozostaje bardzo wiele. Wystarczy wspomnieć, że około 30 procent tych budynków to tzw. wampiry energetyczne, bez ocieplenia ścian zewnętrznych.

Wyzwania w realizacji programu Czyste Powietrze

Organizacje tworzące POBE od lat są mocno zaangażowane w popularyzację programu „Czyste Powietrze”, przy czym wielokrotnie wskazywały na potrzebę dokonania w nim pewnych zmian. Szczególnie wspierają bowiem ideę kompleksowej termomodernizacji domów jednorodzinnych, zachęcając, by w realizowanych inwestycjach każdorazowo spójnie łączyć działania na rzecz poprawy izolacyjności termicznej przegród budynku z wymianą urządzeń grzewczych. To zapewnia przedsięwzięciom termomodernizacyjnym najlepsze, bo skumulowane efekty – zarówno środowiskowe, jak i w zakresie efektywności energetycznej budynków.

Szansę na przeprowadzenie korzystnej reformy „Czystego Powietrza” dawały niedawne zmiany na szczeblu politycznym i odblokowanie środków z Krajowego Planu Odbudowy. Organizacje POBE oczekiwały, że nastąpi zintensyfikowanie działań w zakresie termomodernizacji budynków jednorodzinnych, m.in. poprzez:

• zwiększenie budżetu programu „Czyste Powietrze”,
• wyraźne ukierunkowanie na kompleksową termomodernizację,
• umożliwienie dotarcia programu do jeszcze szerszego grona beneficjentów.

Niestety, dziś obserwujemy działania przeciwne – zamiast wzmocnienia programu „Czyste Powietrze”, widzimy ryzyko ograniczenia środków finansowych oraz braku strategii finansowania tej inicjatywy w kolejnych latach.

Środki finansowe mogą się skończyć w niecały rok

Według ostatnich informacji przekazanych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, na realizację programu „Czyste Powietrze” przeznaczono środki z programu FEnIKS w kwocie 6,4 mld zł. Mają one wystarczyć na okres 2 lat oraz przeprowadzenie termomodernizacji w blisko 100 tys. domów jednorodzinnych i wymianę 111 tys. źródeł ciepła. Jak podkreśla POBE, zabezpieczenie środków w podanej kwocie jest zdecydowanie niewystarczające. Wystarczy odnieść podane liczby do obecnego poziomu zainteresowania programem. Szacunki wskazują, że liczba wniosków o dofinansowanie w ramach „Czystego Powietrza” przekracza już 200 tys. rocznie.

Zdaniem POBE, dostępne dla programu „Czyste Powietrze” zasoby finansowe w kwocie 6,4 mld zł zostaną wyczerpane w niespełna rok, a to grozi znacznym spowolnieniem tempa termomodernizacji oraz wymiany źródeł ciepła w budynkach jednorodzinnych.

O co postuluje branża?

Mocno ograniczona pula środków na realizację programu „Czyste Powietrze” to nie jedyne zagrożenie dla sprawnej kontynuacji działań związanych z termomodernizacją budynków jednorodzinnych w Polsce. Dlatego POBE postuluje do polskich władz o pakiet działań, oczekując:

• kontynuacji programu „Czyste Powietrze” do 2029 r. z zapewnieniem jego pełnego finansowania (program wystartował z docelowym budżetem 103 mld zł);
• opracowania kompleksowej strategii finansowania programu na najbliższych 5 lat z uwzględnieniem dodatkowych źródeł finansowania takich jak środki z KPO czy ETS;
• przygotowania długoterminowej strategii termomodernizacji budynków jednorodzinnych w Polsce uwzględniającej ich głęboką termomodernizację;
• jasnych i spójnych informacji na temat planowanych zmian w programie „Czyste Powietrze” oraz strategii jego dalszej realizacji;
• powszechnej kampanii informacyjnej zachęcającej do kompleksowej termomodernizacji budynków;
• rozważenia możliwości współpracy z branżą budowlaną na rzecz zintensyfikowania niezbędnych działań termomodernizacyjnych.

Organizacje tworzące POBE deklarują przy tym pełną gotowość do podjęcia merytorycznej współpracy z odnośnymi ministerstwami i innymi agendami rządowymi przy modyfikacji programu „Czyste Powietrze”, zapewniając także swoje wsparcie w popularyzacji działań, które służą poprawie standardu energetycznego budynków jednorodzinnych w Polsce.

List otwarty POBE został przesłany do pani Minister Pauliny Henning-Kloski w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, pani Minister Katarzyny Pełczyńskiej-Nałęcz w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej oraz pana Ministra Andrzeja Domańskiego w Ministerstwie Finansów.

List otwarty POBE do pobrania pod linkiem: TUTAJ

Już 23 maja 2024 roku w Hotelu Warszawianka w Jachrance odbędzie się XIV Kongres Stolarki Polskiej. Organizowany przez Związek POiD Kongres to inspirujące dyskusje z udziałem ekspertów, solidna porcja wiedzy i możliwość nawiązania bezcennych kontaktów.

Porozumienie Branżowe Na Rzecz Efektywności Energetycznej objęło matronatem merytorycznym Kongres.

Kongres Stolarki Polskiej to coroczne miejsce spotkań przedstawicieli branży budowlanej, reprezentantów świata nauki, polityki i dziennikarzy. Udział w Kongresie jest doskonałą okazją do rozmów o przyszłości sektora i do nawiązania bezcennych kontaktów biznesowych.

W tym roku program merytoryczny Kongresu Stolarki Polskiej skupiony będzie na szansach i wyzwaniach, przed jakimi stoi branża materiałów budowlanych w obliczu przemian politycznych, ekonomicznych oraz społecznych.

W ramach czterech bloków tematycznych Kongresu omówione zostanie m.in. to, jak otoczenie makroekonomiczne wpływa na sytuację branży stolarki budowlanej oraz w jaki sposób wzmacniać konkurencyjność polskich przedsiębiorstw i produktów z branży stolarki budowlanej na rynkach europejskich. Ważnymi tematami dyskusji będą również: transformacja energetyczna budownictwa i związane z nią zielone przemiany, a także prezentacja kluczowych trendów marketingowych w 2024 roku.

Tegoroczny Kongres odbędzie się podczas jednego dnia, którego zwieńczeniem będzie wieczorna Gala Orłów Polskiej Stolarki z uroczystym bankietem i emocjonującym wręczeniem prestiżowych, branżowych wyróżnień.

Udział w Kongresie daje uczestnikom solidną porcję unikalnej wiedzy z pierwszej ręki i zapewnia przedstawicielom firm informacje niezbędne do sprawnego funkcjonowania we współczesnym, szybko zmieniającym się świecie.

Serdecznie zapraszamy na XIV Kongres Stolarki Polskiej, któru odbędzie się 23 maja 2024 roku w Hotelu Warszawianka**** w Jachrance.

Rejestracja na wydarzenie jest dostępna na stronie: kongres.poid.eu/rejestracja/

Szczegółowy program Kongresu: kongres.poid.eu/harmonogram-xiv/

30 stycznia 2024, podczas Targów BUDMA odbył się panel dyskusyjny organizowany przez Polską Izbę Budownictwa. Podjęte zagadnienia były związane z termomodernizacją i możliwościami jej finansowania.

PROGRAM WYDARZENIA
Godz. 14:00-17:00, Pawilon 3A, Scena Główna, Międzynarodowe Targi Poznańskie, Targi BUDMA, Głogowska 14

Panel składał się z dwóch bloków tematycznych:

I blok tematyczny: Kompleksowa termomodernizacja – jak branża budowlana wspiera program “Czyste Powietrze”

Zapis wideo:

Prelegenci:
Paweł Mirowski – Zastępca Prezesa Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Krzysztof Bastian – Ekspert Banku Światowego
Szymon Firlag – Prezes Związku Pracodawców Producentów Materiałów dla Budownictwa
Janusz Komurkiewicz – Prezes Związku Polskie Okna i Drzwi
Paweł Lachman – Koordynator Porozumienia Branżowego na Rzecz Efektywności Energetycznej

Zagadnienia:
Jaka jest rola organizacji branżowych i firm w prawidłowym promowaniu programów wsparcia termomodernizacji?
Przykłady skutecznych działań w promocji kompleksowej termomodernizacji budynków jednorodzinnych.
Co się zmieniło w programie „Czyste Powietrze” w efekcie współpracy branży z obszaru techniki budynkowej z NFOŚiGW?
Jakie są największe wyzwania dla branży w zakresie wsparcia kompleksowej termomodernizacji na 2024 rok?

II blok tematyczny: Setki miliardów złotych na termomodernizację budynków, źródła finansowania, nowa perspektywa unijna (KPO, Social Climate Fund, ETS II)

Zapis wideo:

Prelegenci:
Jacek Tomczak – Sekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii
Izabela Zygmunt – Specjalistka ds. Semestru Europejskiego i Europejskiego Zielonego Ładu w Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Warszawie
Ludomir Duda – Doktor nauk chemicznych, termodynamik, pionier budownictwa ekologicznego, założyciel i pierwszy prezes Fundacji Poszanowania Energii oraz Narodowej Agencji Poszanowania Energii, Wiceprezes Polskiego Klubu Kogeneracji
Dariusz Koc – Dyrektor Departamentu Transformacji Energetycznej – Krajowa Agencja Poszanowania Energii
Aleksander Śniegocki – Prezes, Kierownik ds. analiz ekonomicznych – Instytut Reform

Zagadnienia:
Polska ma dostęp do największych w historii transferów pieniężnych na cele termomodernizacyjne, co stanowi wielką szansę na transformację tkanki mieszkaniowej, zmniejszenie zależności kraju od importu paliw, umocnienie pozycji Polski jako eksportera materiałów budowlanych, redukcję ubóstwa energetycznego oraz spełnienie wymagań porozumień klimatycznych. Jakie są związane z tym możliwości, wyzwania i zagrożenia?

Organizator: Polska Izba Budownictwa

Polska stoi dziś przed ogromnymi wyzwaniami związanymi z transformacją energetyczną i realizacją celów Europejskiego Zielonego Ładu. Spośród wielu różnych dziedzin gospodarki to właśnie sektor budownictwa ma tu do odegrania jedną z najważniejszych ról, potrzebuje jednak szybkich, zdecydowanych i skoordynowanych działań. Ich gwarantem może być odrębny, silny resort budownictwa i mieszkalnictwa w nowym polskim rządzie. Dlatego też ideę utworzenia takiego ministerstwa mocno popiera Porozumienie Branżowe na Rzecz Efektywności Energetycznej POBE, w ramach którego współpracuje 13 organizacji reprezentujących branżę budowlaną w obszarach związanych z efektywnością energetyczną budynków.

Środowiska branżowe i akademickie popierają ideę odrębnego resortu budownictwa

6 listopada br. Polska Izba Inżynierów Budownictwa opublikowała apel o utworzenie nowego ministerstwa odpowiedzialnego za sektor polskiego budownictwa. Zaznaczyła w nim m.in., że włączenie tego sektora w 2021 r. do Ministerstwa Rozwoju i Technologii oraz dodatkowo rozproszenie kompetencji po kilku innych resortach spowodowało marginalizację budownictwa. Doprowadziło też do chaosu legislacyjnego i istotnego osłabienia, m.in. pod względem organizacyjnym i finansowym, jednej z największych gałęzi polskiej gospodarki.

Kilka dni później, 9 listopada br., wspólny apel o utworzenie Ministerstwa Budownictwa w nowym polskim rządzie wystosowali rektorzy kilku uczelni technicznych: Politechniki Białostockiej, Politechniki Gdańskiej, Politechniki Krakowskiej i Politechniki Rzeszowskiej, uznając, że jest ono niezbędne dla właściwego funkcjonowania tego sektora.

Ideę powołania odrębnego resortu odpowiedzialnego za kwestie budownictwa i mieszkalnictwa w nowym polskim rządzie szeroko poparły także inne środowiska związane z branżą budowlaną. Wśród nich jest 13 organizacji zrzeszonych w ramach Porozumienia Branżowego na Rzecz Efektywności Energetycznej POBE. Organizacje POBE zwracają szczególną uwagę na rolę, jaką mógłby odegrać nowy resort w osiągnięciu przez Polskę celów związanych z efektywnością energetyczną i zrównoważonym rozwojem.

Efektywność energetyczna, OZE i zrównoważony rozwój urbanistyczny

O tym, jak ważne i pilne – w kontekście poprawy jakości powietrza, ograniczenia zmian klimatycznych czy redukcji zużycia paliw kopalnych i energii – jest podjęcie odpowiednich działań właśnie w obszarze budownictwa przekonują podstawowe dane. Jak zauważa Paweł Lachman, koordynator POBE − Sektor budynków odpowiada dziś w Polsce za 38% emisji gazów cieplarnianych, a nasze budynki konsumują około 41% ogólnie zużywanej energii pierwotnej, wliczając w to cały ich cykl życia. Poprawa ich efektywności energetycznej, poprzez stosowanie wysokich standardów izolacji cieplnej, nowoczesnych systemów ogrzewania i chłodzenia oraz wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, jest więc kluczowa dla ogólnej redukcji zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych.
Komisja Europejska przewiduje, że nowe budynki mieszkalne powinny być wolne od emisji CO₂ od 2028 r. To jedno z największych wyzwań dla wielu krajów UE, z którym w Polsce powinien się kompleksowo zmierzyć silny resort budownictwa. 

Ważnym wyzwaniem w obszarze budownictwa jest również integracja technologii OZE, takich jak panele słoneczne i pompy ciepła, która powinna służyć znaczącemu zwiększeniu udziału odnawialnych źródeł energii w krajowym miksie energetycznym. W ramach dyrektywy RED III wyznaczony jest cel udziału OZE w budynkach na poziomie 49% do 2030 r.

Warto też zaznaczyć, że zarówno Europejski Zielony Ład, jak i Strategia Fala Renowacji stawiają na zrównoważony rozwój urbanistyczny, m.in. poprzez tworzenie inteligentnych miast (smart city), realizujących ideę efektywności energetycznej i minimalizacji potrzeb w zakresie transportu. Tu również potrzebne są kompleksowe działania koordynowane w obrębie jednego resortu.

Kolejną kwestią istotną przy realizacji celów zrównoważonego rozwoju w obszarze budownictwa jest wykorzystanie odpowiednich materiałów budowlanych – o niskim śladzie węglowym, które można poddać recyklingowi.

Zadbajmy o ład prawny, nie opóźniajmy wdrażania regulacji

Powodzenie wszystkich tych działań w dużej mierze zależy od wdrażania odpowiednich regulacji i standardów budowlanych na poziomie krajowym, przy jednoczesnym zapewnieniu ładu legislacyjnego i pewności co do kształtu nowych regulacji. Dziś w Polsce tego brakuje. Przepisy i prawo budowlane znacząco odstają od rynku i nie nadążają za nowymi technologiami. Nowy resort budownictwa mógłby więc dokonać wyczekiwanych i niezbędnych zmian w tym zakresie, nie tylko z korzyścią dla budownictwa, ale i całej polskiej gospodarki.

Wiemy już, że realizacja celów Europejskiego Zielonego Ładu będzie wspierana przez rygorystyczne normy w zakresie efektywności energetycznej, ponieważ ich wprowadzenie zostało zapowiedziane przez Komisję Europejską m.in. przy ogłaszaniu planu REPowerEU, a docelowy kształt jest szeroko konsultowany. W najbliższych latach planowane jest m.in. wdrożenie znowelizowanej dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej budynków (EPBD). Warto odnotować, że poprzednia wersja dyrektywy z 2018 r. nie została jeszcze w Polsce zaimplementowana, przez co jesteśmy ostatnim krajem w UE, który nie wprowadził klas energetycznych dla budynków.

Potrzebujemy innowacji i fachowców

Ważnym obszarem zainteresowania przyszłego resortu powinny być również innowacje w budownictwie. Rozwój technologii i innowacyjnych rozwiązań, np. inteligentnych systemów zarządzania energią lub systemów jej magazynowania, przyspiesza transformację energetyczną. Innowacje są jednak kosztowne, potrzebne są więc dobre i spójne rozwiązania systemowe wspierające rozwój.

Niezbędne jest także zintegrowanie działań w obszarze nauki, kształcenia zawodowego i produkcji na rzecz rozwoju i transformacji szeroko pojętego budownictwa. Działania te w szczególności powinny obejmować kształcenie kadr dla branży budowlanej na wszystkich poziomach edukacyjnych, od szkolnictwa zawodowego po wyższe. To również kluczowe zadanie tego resortu.

Nowy resort strażnikiem zmian

Polski sektor budynków i mieszkalnictwa ma ogromny potencjał w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych i osiągnięcia celów zrównoważonego rozwoju. Wystarczy zapewnić mu odpowiednie warunki transformacji i rozwoju. Nowy resort budownictwa mógłby stać na straży tych zmian, koordynując działania i strategie na rzecz efektywniejszego, czystszego i bardziej innowacyjnego sektora budowlanego.

Porozumienie Branżowe na Rzecz Efektywności Energetycznej (POBE) opracowało kolejną analizę kosztów ogrzewania budynków jednorodzinnych w Polsce i przygotowania w nich ciepłej wody użytkowej – w IV kwartale 2023 r., aktualizując tzw. kalkulator kosztów ogrzewania. Kalkulator POBE pozwala porównać koszty eksploatacji różnych źródeł ciepła i systemów grzewczych, a podstawą dokonywanej co kwartał aktualizacji są zmieniające się ceny paliw i energii dla gospodarstw domowych.

Jak pokazują wyniki bieżącej analizy, gruntowa pompa ciepła (typu solanka-woda) współpracująca z instalacją ogrzewania podłogowego – pomimo utrzymywania się w Polsce wysokich cen energii elektrycznej i ich niekorzystnej relacji do cen innych paliw – wciąż pozostaje najtańszym źródłem ciepła dla budynku jednorodzinnego. W domach wyposażonych w „podłogówkę” mniej zapłacimy również za ogrzewanie pompą ciepła typu powietrze-woda niż za ogrzewanie kondensacyjnym kotłem gazowym, nawet gdy w budynku nie ma instalacji fotowoltaicznej.

Przy instalacjach grzejnikowych, wymagających wyższej temperatury na zasilaniu (instalacji odbiorczej centralnego ogrzewania), proporcje te się zmieniają. Koszt eksploatacji pompy ciepła typu powietrze-woda jest wówczas wyższy niż kondensacyjnego kotła gazowego i na porównywalnym poziomie jak np. kotła na pellet.

Zestawienie POBE pokazuje jednak, że przy wykorzystaniu instalacji fotowoltaicznej koszty eksploatacji pompy ciepła można zredukować o 30-50% zależnie od wielkości instalacji PV. Dzięki temu pompa ciepła, bez względu na konfigurację, będzie zdecydowanie tańsza w użytkowaniu niż pozostałe źródła ciepła, a więc kotły na paliwa kopalne (gazowy, węglowy czy olejowy) lub biomasę drzewną.

Skala oszczędności wynikających z eksploatacji pompy ciepła w układzie z fotowoltaiką zależy od rodzaju kotła grzewczego, z którym porównujemy pompę ciepła, typu pompy ciepła, sprawności źródła ciepła oraz temperatury zasilania, ale także – od standardu energetycznego budynku. Kolejnym czynnikiem mającym znaczny wpływ na poziom oszczędności wynikających z posiadania domowej fotowoltaiki jest system rozliczania energii. Koszty eksploatacji pompy ciepła w przypadku korzystania ze „starego” systemu, tzw. net-meteringu, znacznie korzystniejszego niż obecnie stosowany net-billing, mogą być bardzo niskie i wynosić zaledwie kilkaset zł rocznie, oczywiście, przy odpowiednim zbilansowaniu instalacji fotowoltaicznej z zapotrzebowaniem pompy ciepła na energię. Warto zauważyć, że dotyczy to ponad miliona domowych instalacji fotowoltaicznych wciąż rozliczanych w systemie net-meteringu.

Szczegółowe zestawienia kosztów, dla przykładowego budynku jednorodzinnego o powierzchni ogrzewanej 150 m², zamieszkiwanego przez 4 osoby (typowa wielkość zapotrzebowania na ciepłą wodę użytkową), ilustrują przedstawione poniżej wykresy (rys. 1, 2 i 3).

Co uwzględniają analizy POBE?

Na potrzeby analizy każdorazowo zestawiane są koszty wytworzenia ciepła dla typowego domu jednorodzinnego przy wykorzystaniu różnych urządzeń i systemów grzewczych, w tym:
▪ kotłów grzewczych: elektrycznego, gazowego, olejowego, węglowego, na kawałki drewna i granulat drzewny (pellet),
▪ pomp ciepła typu powietrze-woda oraz solanka-woda,
▪ instalacji grzejnikowej (temp. na zasilaniu 55^oC) oraz płaszczyznowego ogrzewania podłogowego (temp. na zasilaniu 35^oC).
Dodatkowo w zestawieniach kosztów brany jest pod uwagę ewentualny montaż mikroinstalacji fotowoltaicznej, np. o mocy 5kWp w budynkach o większych potrzebach energetycznych lub 3 kWp w budynkach zużywających mniej energii, która współpracuje z pompą ciepła.

Kolejnym czynnikiem uwzględnianym w analizie POBE jest standard energetyczny budynku, określany przez poziom zużycia energii użytkowej (EU). Istotnie wpływa on na całkowity koszt zaopatrzenia budynku w ciepło.

W niniejszym zestawieniu zostały porównane trzy charakterystyczne poziomy zużycia energii użytkowej w przykładowym domu jednorodzinnym o powierzchni ogrzewanej 150 m²:
▪ około 80 kWh/(m^{2 ·} rok) – w istniejącym budynku, który został poddany głębszej termomodernizacji (np. w ramach programu „Czyste Powietrze”) do standardu energetycznego określonego w Warunkach Technicznych obowiązujących od 1 stycznia 2017 r. (WT 2017), lub w budynku wzniesionym zgodnie z tym standardem;
▪ około 55 kWh/(m^{2 ·} rok) – w nowym budynku, który spełnia standardy minimalne Warunków Technicznych obowiązujących od 1 stycznia 2021 r. (WT 2021);
▪ około 40 kWh/(m^{2 ·} rok) – w nowym budynku, który spełnia standardy programu „Moje Ciepło” obowiązujące od 1 stycznia 2023 r., czyli charakteryzującym się lepszymi parametrami izolacyjności niż te określone w WT 2021.

Analiza wyraźnie pokazuje, że im niższe jest zużycie energii użytkowej (ciepła użytkowego) w budynku, tym mniejsze są rachunki za jego ogrzewanie, niezależnie od zastosowanego źródła ciepła. Zużycie ciepła można istotnie ograniczyć, nawet kilkukrotnie, dzięki termomodernizacji.

Dane dotyczące cen nośników energii

Dane dotyczące cen wykorzystane przy aktualizacji kalkulatora kosztów ogrzewania POBE pochodzą z raportu Polskiego Alarmu Smogowego (PAS) z września 2023 r., przygotowanego przez Instytut Badań Rynku i Opinii Publicznej CEM. Badanie cen paliw stałych zostało przeprowadzone we wrześniu 2023 r., z wykorzystaniem techniki typu „mystery calling” – osoby dzwoniące do składów opału podawały się za klientów planujących zakup.

Raport PAS wskazuje, że w okresie od kwietnia do września 2023 r. nastąpił niewielki spadek cen paliw stałych. Cena węgla typu orzech spadła o 7% (wracając do poziomu z I kw. 2022 r.), ekogroszku o 8%, a drewna kawałkowego o 11%. Cena pelletu pozostała bez zmian. Jak zauważa PAS, na kształtowanie się cen węgla prawdopodobnie ma wpływ nagromadzenie ogromnych zapasów węgla pochodzącego z importu (z Kazachstanu, Syberii lub Czech), przy czym część tego paliwa może być niskiej jakości. Gdy po nowym roku nastąpi odwieszenie norm jakości węgla dla gospodarstw domowych (to jeden z warunków odblokowujących pieniądze z KPO, które będą przeznaczone na termomodernizację polskich domów), sytuacja może zatem ulec zmianie.

Ceny energii elektrycznej i gazu przyjęte do analizy kosztów ogrzewania budynków POBE zostały uśrednione. Warto zaznaczyć, że w analizie nie uwzględniono rządowych dopłat do ogrzewania, które obowiązywały w sezonie 2022/2023. Ponadto nie uwzględniono „zamrożonych” (niższych) cen energii elektrycznej, tylko przyjęto do kalkulacji ceny obowiązujące po przekroczeniu limitu zużycia w kWh rocznie. Według nowych przepisów obowiązujących w 2023 r., limity zużycia prądu będą wynosiły: do 3000 kWh rocznie dla wszystkich gospodarstw domowych, do 3600 kWh rocznie dla gospodarstw domowych z osobami z niepełnosprawnościami, do 4000 kWh rocznie dla rodzin z Kartą Dużej Rodziny oraz dla rolników. W analizie nie wzięto także pod uwagę kosztów obsługi urządzeń grzewczych − mają one znaczenie zwłaszcza przy eksploatacji kotłów na paliwo stałe.

Praktyczne narzędzie do planowania termomodernizacji

Kalkulator kosztów ogrzewania budynków jednorodzinnych przygotowany i aktualizowany co kwartał przez POBE to bardzo przydatne narzędzie we wstępnym oszacowaniu korzyści finansowych wynikających z termomodernizacji budynku, w tym wymiany źródła ciepła. Jest on dostępny na stronie www.pobe.pl jako otwarty arkusz kalkulacyjny, co umożliwia wprowadzenie indywidualnych danych dotyczących budynków i ich wyposażenia w urządzenia grzewcze.

Osoby planujące poprawę standardu energetycznego swojego domu w celu obniżenia rachunków za ogrzewanie mogą liczyć na wsparcie w ramach wspomnianego wyżej programu NFOŚiGW „Czyste Powietrze”, który zapewnia znaczące dofinansowanie zarówno do inwestycji zwiększających izolacyjność istniejących budynków jednorodzinnych, jak i do wymiany starych urządzeń grzewczych na nowe, bardziej efektywne. Program „Moje Ciepło” pozwala z kolei uzyskać dofinansowanie do montażu pompy ciepła w nowych domach, pod warunkiem, że spełniają one podwyższone kryteria izolacyjności termicznej. Szczególnie dużym zainteresowaniem inwestorów cieszy się jednak nowa wersja programu „Mój Prąd”. Oprócz znanych już z poprzednich edycji dofinansowań do montażu domowej instalacji fotowoltaicznej, pozwala również uzyskać istotne dofinansowanie (około 50% kosztów) do instalacji pomp ciepła, a także urządzeń do magazynowania energii (cieplnej lub elektrycznej). Warunkiem wsparcia inwestycji w pompę ciepła jest tutaj posiadanie instalacji fotowoltaicznej.

Arkusz kalkulacyjny jest dostępny na stronie internetowej POBE: http://pobe.pl/kalkulator-pobe-koszty-ogrzewania-w-typowych-budynkach/

Rys. 1. Przykładowy roczny koszt ogrzewania istniejącego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², poddanego termomodernizacji do standardu WT 2017 (EU 80 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii i paliw w IV kw. 2023 r.

Rys. 2. Przykładowy roczny koszt ogrzewania nowego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², zrealizowanego w standardzie aktualnych warunków technicznych WT 2021 (EU = 55 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii w IV kw. 2023 r.

Rys. 3. Przykładowy roczny koszt ogrzewania nowego budynku jednorodzinnego o pow. ogrzewanej 150 m², zrealizowanego w standardzie programu „Moje Ciepło” (EU = 40 kWh/(m^{2 ·} rok)), wraz z kosztem przygotowania ciepłej wody użytkowej dla 4-osobowej rodziny. Dane uwzględniają koszty energii w IV kwartale 2023 r.